Γιατί δεν μου λες αυτό που νιώθεις;
Οι σκέψεις είναι οι σκιές των συναισθημάτων μας – πάντοτε σκοτεινότερες, κενότερες και απλούστερες.
Φρήντριχ Νίτσε
Υπάρχουν κάποια συναισθήματα που είναι δύσκολο να τα εκφράσουμε. Τα συναισθήματα και οι σκέψεις είναι δύο διαφορετικά πεδία. Τα συναισθήματα είναι αισθήσεις και διαφέρουν από τις πεποιθήσεις, τις σκέψεις και τις ερμηνείες. Αντιδρούμε στα γεγονότα είτε με τα συναισθήματα και με τις σκέψεις, είτε μόνο με τα συναισθήματα ή μόνο με τις σκέψεις. Μπορεί δηλαδή να εκφράσουμε τη γνώμη μας για ένα γεγονός, χωρίς όμως να εκφράσουμε και τα συναισθήματά μας γι αυτό. Αυτό συμβαίνει κυρίως όταν έχουμε αρνητικά συναισθήματα. Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που μας οδηγούν στο να κρύβουμε τα συναισθήματά. Η έκφραση των συναισθημάτων όμως είναι κάτι που μαθαίνεται. Συνεπώς, αν συνειδητοποιήσουμε τι είναι αυτό που μας καταπιέζει συναισθηματικά θα ανέβουμε ακόμη ένα σκαλοπάτι στο δρόμο της ψυχικής ευημερίας.
Τι είναι αυτό που δεν μας επιτρέπει να εκφράζουμε τα συναισθήματά μας;
Ο φόβος της απόρριψης. Ο φόβος αυτός είναι καθοριστικής σημασίας για τις αναστολές μας. Κάθε άνθρωπος για να νιώθει καλά χρειάζεται την αποδοχή, την αναγνώριση και τον σεβασμό. Πέφτουμε, λοιπόν, στην παγίδα να προσπαθούμε να είμαστε αρεστοί στους άλλους, να τους ευχαριστούμε και να ανταποκρινόμαστε συνεχώς στις προσδοκίες τους. Αν πράξουμε διαφορετικά φοβόμαστε ότι δεν θα μας συμπαθούν και ακολούθως θα μας απορρίψουν.
Κοινωνικά στερεότυπα. Τα αρσενικά αναμένεται να είναι πιο σκληραγωγημένα και πρακτικά χρησιμοποιώντας περισσότερο την λογική παρά το συναίσθημα, ενώ τα θηλυκά αναμένεται να είναι πιο ευαίσθητα και συναισθηματικά εκφράζοντας περισσότερο το τι νιώθουν. Η έκφραση των συναισθημάτων από τους άντρες εκλαμβάνεται ως αδυναμία ενώ από τις γυναίκες ως ένδειξη θηλυκότητας, τρυφερότητας, ενδιαφέροντος προς τους άλλους κ.α.
Ο φόβος της σύγκρουσης. Υπάρχει έντονα η πεποίθηση ότι για να διατηρηθούν οι καλές σχέσεις δεν πρέπει να εμπλεκόμαστε σε λεκτικές διαμάχες ή έντονους καυγάδες. Συνεπώς, οι περισσότεροι από εμάς φοβόμαστε ότι, αν εκφράσουμε ευθέως αυτό που νιώθουμε για ένα άτομο που το νοιαζόμαστε ή μια κατάσταση, θα βιώσουμε απόρριψη.
Συναισθηματική τελειομανία. Θεωρούμε ότι πρέπει να εκφράζουμε μόνο θετικά συναισθήματα, να είμαστε λογικοί και να ελέγχουμε το πως νιώθουμε ανά πάσα στιγμή. Η έκφραση αρνητικών συναισθημάτων, όπως είναι ο θυμός, η ζήλια, το άγχος κλπ, πιστεύουμε κατά βάθος πως μας κάνουν να δείχνουμε αδύναμοι και ευάλωτοι. Οπότε πάλι καταλήγουμε στο ότι αν εκφράσουμε αυτό που πραγματικά νιώθουμε θα μας απορρίψουν.
Αίσθηση απελπισίας. Είμαστε πεπεισμένοι ότι οι σχέσεις μας με τους άλλους δεν είναι δυνατόν να βελτιωθούν ότι κι αν κάνουμε. Μπορεί να νιώθουμε ότι τα έχουμε δοκιμάσει όλα χωρίς αποτέλεσμα. Αυτή η πεποίθηση μας οδηγεί σε μια «αυτοεκπληρούμενη προφητεία». Δηλαδή, προσπαθούμε για κάτι, δεν βλέπουμε κάποιο άμεσο αποτέλεσμα, απελπιζόμαστε γιατί πιστεύουμε ότι δεν μπορούμε να τα καταφέρουμε, εγκαταλείπουμε την προσπάθεια και κατά αυτό τον τρόπο καταφέρνουμε αυτό που προβλέψαμε … αποτυχία και απελπισία.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση. Νιώθουμε ότι δεν δικαιούμαστε να εκφράζουμε τα πραγματικά μας συναισθήματα γιατί με αυτό τον τρόπο δεν ευχαριστούμε τους άλλους και δεν ανταποκρινόμαστε στις προσδοκίες τους.
Εγωκεντρισμός. Πιστεύουμε ότι οι άλλοι μπορούν να «διαβάσουν το μυαλό» μας και ότι θα έπρεπε να ξέρουν πως νιώθουμε και ποιες ανάγκες έχουμε χωρίς να τις εκφράσουμε. Όταν μάλιστα δεν καλύπτουν τις ανάγκες μας βιώνουμε θυμό και απογοήτευση καθώς πιστεύουμε ότι δεν ενδιαφέρονται για εμάς.
Αυθορμητισμός. Θεωρούμε ότι έχουμε το δικαίωμα να εκφράζουμε τα αρνητικά μας συναισθήματα, όταν είμαστε θυμωμένοι, αναστατωμένοι, έξαλλοι, επειδή οι άλλοι θα μας δικαιολογήσουν…έχουμε άλλοθι! Η πραγματικότητα όμως είναι ότι τα πραγματικά μας συναισθήματα είμαστε σε θέση να τα εκφράζουμε καλύτερα όταν είμαστε ήρεμοι.
Συναισθηματικός βασανισμός. Φοβόμαστε να παραδεχτούμε ότι είμαστε θυμωμένοι, πληγωμένοι, μετανιωμένοι, επειδή δεν θέλουμε να δώσουμε σε κανέναν την ικανοποίηση ότι η συμπεριφορά του ή της είναι μη αποδεκτή. Ο έλεγχος των συναισθημάτων δεν βοηθάει στην λειτουργικότητα της επικοινωνίας.
Επίλυση προβλημάτων. Όταν έχουμε μια διαμάχη με κάποιο άτομο, η αποφυγή της συζήτησης των θεμάτων που συνδέονται με τη διαμάχη δεν αποτελεί αποτελεσματική λύση. Η αποκάλυψη των συναισθημάτων και η εκδήλωση προθυμίας να ακούσουμε προσεκτικά χωρίς να επικρίνουμε τον άλλο είναι πιο εποικοδομητική.
Μπάτζου Κατερίνα
Burns, D.D. (1989). The feeling good handbook. New York: William Morrow.
http://www.apodoxi.gr/gammaiotaalphatau943-deltaepsilonnu-muomicronupsilon-lambdaepsilonsigmaf-alphaupsilontau972-piomicronupsilon-nuiota974thetaepsiloniotasigmaf.html