ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΤΑ ΦΥΤΟΘΡΕΠΤΙΚΑ
Βρίσκονται σε όλα τα φρούτα, λαχανικά, καρπούς, άνθη και βότανα του φυτικού βασιλείου και του δίνουν τα διάφορα όμορφα χρώματα. Η χλωροφύλη δίνει το πράσινο και τα υπόλοιπα το κίτρινο, το κόκκινο, το πορτοκαλί, το μπλέ, το σμαραγδένιο, το πορφυρό χρώμα και όλες τις αποχρώσεις τους ανάλογα σε ποιά ομάδα ανήκουν και τι ιδιότητες έχουν.
Όλα ονομάζονται συλλογικά ‘’Φυτοθρεπτικά’’ και οι πολυάριθμες επιστημονικές έρευνες των τελευταίων ετών αποκαλύπτουν όλο και περισσότερα στοιχεία για την αναγκαιότητά τους στον ανθρώπινο οργανισμό και τις θαυματουργές προληπτικές και θεραπευτικές τους ιδιότητες.
Πολλοί αρχαίοι πολιτισμοί, όπως ο Ελληνικός, γνώριζαν τα φυτοθρεπτικά, τα οποία έπαιρναν από τη διατροφή τους και τα χρησιμοποιούσαν ευρέως για πολλές παθήσεις. Η γνώση όμως αυτή χάθηκε κατά τον μεσαίωνα όπου η διατροφή στράφηκε περισσότερο στην κρεατοφαγία και στο αλεύρι σε όλες του τις μορφές.
Η στροφή αυτή στις μακροθρεπτικές ουσίες – όπως η συγκεντρωμένη πρωτεΐνη και το λίπος του κρέατος – είχε ολέθρια αποτελέσματα. Επιδημίες, όπως η χολέρα και ο τύφος, εξολόθρευσαν τους εξασθενημένους λόγω διατροφής πληθυσμούς της Ευρώπης με τακτική συχνότητα από τον μεσαίωνα μέχρι και πρόσφατα.
Ο ερευνητής που ανεκάλυψε την χημική δομή της βιταμίνης C το 1928, ο Νομπελίστας Δρ. Άλμπερτ Σζέντ Γκιόργκι παρατήρησε ότι η επίδρασή της ήταν πολύ πιο ισχυρή όταν δινόταν ως χυμός λεμονιού παρά ως απλό ασκορβικό οξύ. Η παρατήρηση του αυτή τον οδήγησε στην ανακάλυψη των φυτοθρεπτικών, τα οποία ονόμασε συλλογικά την εποχή εκείνη ως “βιταμίνη Π”.
Παρόλο που αυτός ο όρος έπαψε να χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια αυτά όμως παραμένουν απαραίτητα στην υγεία και την ίδια την διαβίωση του ανθρώπου διότι, όπως παρατήρησε ο Δρ. Γκιόργκι, εκτός των άλλων έχουν και σημαντικές συνεργικές ιδιότητες με τις μικροθρεπτικές ουσίες – όπως οι βιταμίνες – τις οποίες βοηθούν να απορροφηθούν πιο εύκολα και γρήγορα από τον οργανισμό. Στην περίπτωση του λεμονιού τα διάφορα φλαβονοειδή που επίσης περιέχει – μέρος των φυτοθρεπτικών – αύξησαν την αποτελεσματικότητα της βιταμίνης C στο πολλαπλάσιο.
Ως οργανικές ουσίες τα φυτοθρεπτικά παίρνουν τις διάφορες ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά τους από τον αριθμό και τον συνδυασμό των μορίων του άνθρακα που περιέχουν. Χωρίζονται σε διάφορες οικογένειες όπως τα καροτενοειδή, τα φλαβονοειδή, τα φυτικά οξέα – όπως το καφεϊκό και το φερουλικό οξύ που βρίσκονται στον μαϊντανό, το σπανάκι, τα παντζάρια και τα σταφύλια – την τοχοφερόλη (βιταμίνη Ε), τα αλκαλοειδή και άλλα.
Τα πιο πολυάριθμα στο φυτικό βασίλειο είναι τα καροτενοειδή και τα φλαβονοειδή. Όλα όμως είναι σημαντικά για τον άνθρωπο και ειδικά όταν βρίσκονται σε συνδυασμό μεταξύ τους. Για παράδειγμα ένα από τα καφεϊκά οξέα, η κουρκουμίνη, έχει αποδειχτεί εξαιρετικά αντιφλεγμονώδης ουσία, της οποίας η δράση αυξάνεται ακόμη περισσότερο όταν συνδυάζεται με ομάδες φλαβονοειδών και καροτενοειδών.
Μέχρι στιγμής έχουν βρεθεί πάνω από 600 διαφορετικά είδη καροτενοειδών που περιέχονται στα φρούτα και τα λαχανικά συνήθως δίνουν στη φύση το χρώμα του κίτρινου, του πορτοκαλί και ενίοτε του κόκκινου. Η χημική τους δομή συνήθως περιέχει μόνο άνθρακα και υδρογόνο, αλλά μία ομάδα τους, η ξανθοφίλη (συστατικό της κόκκινης πάπρικας) περιέχει και οξυγόνο. Το μόριο τους αποτελείται από 40 άτομα άνθρακα.
Τα φλαβονοειδή δίνουν στη φύση τα χρώματα του μπλέ, του προφυρού, του σμαραγδένιου και καμμιά φορά του κόκκινου. Μέχρι στιγμής έχουν ανακαλυφθεί πάνω από 4.000 διαφορετικά είδη φλαβονοειδών που βρίσκονται στα φρούτα, τα λαχανικά, τους ξηρούς καρπούς, τις ρίζες, τα σιτηρά, το τσάι, το κακάο και το κρασί. Το μόριό τους αποτελείται από 15 άτομα άνθρακα που συνδυάζονται με υδρογόνο και οξυγόνο.
Άλλες ομάδες είναι τα ισοφλαβονοειδή, τα βιοφλαβονοειδή, οι φλαβόνες, οι νεοφλαβόνες κ.λπ.
Οι φαρμακολογικές, βιοχημικές και θεραπευτικές ιδιότητες των φυτοθρεπτικών και ειδικά των φλαβονοειδών είναι ιδιαίτερα σημαντικές. οργανισμού. Μερικές από αυτές τις ιδιότητες είναι:
- Προστασία και ενίσχυση των ορθών μορίων και ειδικά της βιταμίνης C στις διάφορες λειτουργίες τους
- Είναι ισχυροί αντιτοξικοί παράγοντες που καθαρίζουν το σώμα από τα τοξικά μέταλλα και τους μολυντές του περιβάλλοντος, εξουδετερώνοντας ταυτόχρονα τις ελεύθερες ρίζες
- Έχουν ισχυρή αντιφλεγμονώδη και αντιαλλεργική δράση
- Προωθούν την ομαλή λειτουργεία πολλών ενζύμων και ισορροπούν τον μεταβολισμό
- Ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα ρυθμίζοντας την δράση πολλών αντισωμάτων
- Προωθούν τη υγεία του καρδιοκυκλοφορικού συστήματος προστατεύοντας τις αρτηρίες από οξειδώσεις
- Ισορροπούν τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα
- Ισορροπούν τις εκκρίσεις ορμονών
- Ενισχύουν τα επινεφρίδια και βοηθούν στην αντιμετώπιση του άγχους
- Προωθούν την υγεία του αναπαραγωγικού συστήματος, αυξάνουν την γονιμότητα σε άνδρες και γυναίκες
- Βοηθούν στο κάψιμο του περιττού λίπους και είναι επομένως απαραίτητα σε κάθε πρόγραμμα αδυνατίσματος
Οι φαινόλες προστατεύουν τα φυτά από οξειδωτική καταστροφή. Στη ομάδα των φαινολών κατατάσονται περισσότερα από 800 φλαβονοειδή. Τα φλαβονοειδή είναι πολυφαινολικές
ενώσεις, πολλές από τις οποίες είναι υπεύθυνες για το χρώμα των καρπών και των ανθέων. Στο ζωικό βασίλειο δεν έχουν βρεθεί φλαβονοειδή μέχρι σήμερα. Ο άνθρωπος παίρνει με την τροφή του περίπου 1 gr /ημερησίως.
Κερκετίνη
Ένα από τα κυριότερα φλαβονοειδή είναι η κερκετίνη. Η κερκετίνη εμποδίζει την οξείδωση της LDL, των πολυακορέστων λιπαρών οξέων και προστατεύει στους χυμούς των εσπεριδοειδών από την αυτοοξείδωση της βιταμίνης C. Τα φλαβονοειδή συμβάλλουν στην προστασία της καρδιάς, στην εμφάνιση καρκίνου και άλλων παθήσεων. Συγκεκριμένα, τα φλαβονοειδή του πορτοκαλιού εμποδίζουν τη δράση ενζύμων που μετατρέπουν κάποια συστατικά του καπνού του τσιγάρου σε καρκινογενείς ουσίες.
Ισοφλαβόνες
Οι ενώσεις αυτές έχουν έντονο αντιμυκητοκτόνο και αντιμικροβιακή δράση. Επίσης οι ισοφλαβόνες παρουσιάζουν μια σειρά από βιολογικές ιδιότητες. Όπως έδειξαν οι έρευνες, πρόβατα που βόσκουν σε λιβάδια που είναι πλούσια στο φυτό Trifolίum sulterraneum, για μακρά περίοδο, παρουσιάζουν οιστρογόνες ιδιότητες. Τα δύο κυριότερα οιστρογόνα της σόγιας είναι η Γενιστεϊνη και η Δαϊζίνη. Δρουν σαν οιστρογόνα και μειώνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ορμονοεξαρτώμενων όγκων. Τα φυτοοιστρογόνα, δίνουν στον οργανισμό μια ‘ορμονική’ ενίσχυση, η οποία συμβάλλει στη μείωση της χοληστερόλης, την αύξηση της οστικής πυκνότητας και την ενίσχυση της νευρικής και εγκεφαλικής λειτουργίας.
Κατεχίνες
Οι κατεχίνες είναι μία ομάδα εξαιρετικά δραστικών ενώσεων οι οποίες ανήκουν στην οικογένεια των φλαβονοειδών. Οι κατεχίνες βρίσκονται στα φύλλα του τσαγιού, γι αυτό και το τσάι είναι η κύρια διατροφική πηγή κατεχινών. Η βιοδραστικότητα των κατεχινών αφορά κυρίως το καρδιαγγειακό σύστημα, την εγκεφαλική λειτουργία και την ενεργοποίηση του μεταβολισμού.
Από όλα τα είδη τσαγιού, το πράσινο τσάι έχει την υψηλότερη περιεκτικότητα σε κατεχίνες λόγω της διαδικασίας παραγωγής του. Αμέσως μετά την συγκομιδή το πράσινο τσάι υποβάλλεται σε θερμική επεξεργασία η οποία αποτρέπει ή σταματά την περαιτέρω οξείδωση των κατεχινών. Συγκρίνοντας το μαύρο τσάι με το πράσινο, το δεύτερο περιέχει πολύ περισσότερο epigallocatechin gallate ή EGCG (κύριο φαινολικό συστατικό τσαγιού) στο οποίο οφείλονται οι περισσότερες αντικαρκινικές ιδιότητες.
H περιεκτικότητα του πράσινου τσαγιού σε κατεχίνες είναι 70%, δηλαδή 90-110mg/μερίδα 200ml.
ΦΑΙΝΟΛΙΚΑ ΟΞΕΑ-ΑΝΘΟΚΥΑΝΕΣ-ΤΑΝΝΙΝΕΣ
Τα φαινολικά οξέα δηλαδή οι φλαβονοειδείς και μη φλαβονοειδείς φαινόλες, είναι υπεύθυνες για το χρώμα στα κρασιά, την λιπαρότητα της γεύσης και τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά τους. Στα φλαβονοειδή οφείλεται το κιτρινωπό χρώμα των λευκών κρασιών και στις ανθοκυάνες ή ανθοκυανίνες το ερυθροϊώδες έως ερυθρό χρώμα των κόκκινων.
Οι ανθοκυάνες έχουν την τάση να δίνουν αδιάλυτα συσσωματώματα με το χρόνο και να σχηματίζουν ίζημα στη φιάλη, προκαλώντας μείωση της έντασης του χρώματος του οίνου.
Στην αποφυγή αυτών των προβλημάτων, οι τανίνες παίζουν καθοριστικό ρόλο διότι:
είναι αντιοξειδωτικές, προστατεύοντας έτσι τις ανθοκυάνες από τις παρενέργειες τουοξυγόνου,
έχουν την ιδιότητα να σχηματίζουν σταθερά σύμπλοκα με τις ανθοκυάνες, έντονου χρώματος και μικρής στυφάδας.
Οι τανίνες, περιέχονται στα λευκά και κυρίως στα κόκκινα κρασιά,. η ύπαρξη της τανίνης είναι απαραίτητη στο κόκκινο κρασί, τόσο για να εξισορροπεί τη δομή του, σε σχέση με όλα τα άλλα χαρακτηριστικά του, όσο και για να αυξάνει τη δυναμική παλαίωσης, έτσι ώστε το κρασί να διατηρήσει τη ζωντάνια και το χαρακτήρα του σε βάθος χρόνου. Είναι επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι οι τανίνες προσαρτώνται στις λιπαρές πρωτεΐνες, και αυτό είναι το μυστικό του επιτυχημένου συνδυασμού του κόκκινου κρέατος με το κόκκινο κρασί!
Τροφές που περιέχουν φλαβονοειδή
Κρεμμύδι = κερκετίνη
Μπρόκολο = κερκετίνη, ισοφλαβονη
Μήλα= κερκετίνη, κατεχίνες
Κόκκινα σταφύλια = κερκετίνη, τανινη
Λάχανο = κερκετίνη
Δημητριακά = κερκετίνη
Σόγια = Ισοφλαβόνη
Κουνουπίδι = Ισοφλαβόνη
Φράουλες = Ισοφλαβόνη
Σοκολάτα = ισοκατεχίνη
Κόκκινο κρασί = κατεχίνες, ρεσβερατρόλη
Πράσινο τσάι = κατεχίνες
Χόρτα = κερκετίνη